​Znaczki
pocztowe
getta 1944 r.

​EMISJA ZNACZKÓW

​Rumkowski powrócił do pomysłu wydania znaczka prawdopodobnie jeszcze w 1943 r. Być może z jednego z wcześniejszych projektów zaczerpnięto pomysł, aby na znaczku pojawiła się nazwa Judenpost. Zrezygnowano też z używania jidysz, który od października 1942 r. był oficjalnie w getcie zakazany. 

Światło na kulisy przygotowania znaczków rzuca powojenna relacja pracującej w Wydziale Statystycznym getta Sary Fajtlowicz (w czasie wojny Gliksman). 

„Po wykonaniu tych albumów dla Rumkowskiego, myśmy przystąpili na jego żądanie do robienia znaczków pocztowych. Oczywiście na takim znaczku, według żądań Rumkowskiego, miał być jego portret, most, parę [scen] z resortu, napis „Judenpost Litzmannstadt Getto” i Gwiazda Dawida. Wobec tych tematów znaczek nie mógł być ładny, ale zamówienie to zamówienie. Techniczną stroną zajął się [Henryk] Ross. Oczywiście był konkurs i było kilka wydań tych znaczków. Z początku znaczki były bez perforacji, robiło się dużo prób, zajęci byliśmy tym cały rok. 
Będąc niedawno na międzynarodowej wystawie filatelistycznej w Tel Awiwie, znalazłam przypadkowo w kolekcji z getta znaczki, które ja projektowałam i które projektował i robił Ross. To było dla mnie bardzo szokujące, że przecież żyję, a moje prace figurują bez podpisu.”

Yad Vashem, sygn. O3/3889, Relacja Sary Fajtlowicz

Kronika getta łódzkiego, ​29 lutego 1944 r.​​
​„Prezes nosi się z zamiarem wydania znaczka pocztowego o nominale dziesięciu fenigów dla celów wewnętrznego obiegu pocztowego w getcie. Zaprojektowano już dwa różne wzory. Można przyjąć, że wydrukowane zostaną po kolei oba projekty. Prezes chce jednak dopuścić do obiegu bardzo małą ilość (niecałe 1 000 sztuk) i w ogóle wydrukować wszystkich znaczków zaledwie kilka tysięcy sztuk. Na wydanie znaczków uzyskał zezwolenie władz niemieckich.”

​Zachowały się projekty jak i próbne wydruki kilku zbliżonych stylistycznie projektów, różniących się pojedynczymi elementami (twarz Rumkowskiego pokazana prosto lub sprofilowana, inne postacie robotników), rodzajami użytej farby oraz brakiem liter „PF” przy wartości znaczka (ten sam skrót używano przy niemieckiej walucie). Do zobrazowania scen z pracy w resortach wykorzystano zdjęcia wykonywane na potrzeby Wydziału Statystycznego

​Kolejna informacja pojawiła się 9 marca 1944 r., czyli w święto Purim, a więc dzień w którym Rumkowski tradycyjnie obchodził urodziny.

Kronika getta łódzkiego, ​9 marca 1944 r.​​
​​„Dziś, w dniu swych urodzin (jednocześnie święta Purim) Prezes otrzymał liczne depesze z życzeniami. Tym razem nie składano mu osobiście gratulacji, ponieważ z jednej strony dzień był pełen zajęć, z drugiej zaś Prezes nie czuł się zbyt dobrze i pozostał w łóżku.
Wraz z panami Rozensztajnem (drukarnia), Gumenerem (poczta) i inż. Dawidowiczem (Oddział Filatelistyczny) Prezes odbył naradę w sprawie emisji pierwszego gettowego znaczka pocztowego. Pierwsza seria po pięć i dziesięć fenigów jest już gotowa, choć w bardzo niewielkim nakładzie. Na znaczkach widnieje portret Prezesa i symbole getta (most przy Kirchplatz i pracująca młodzież). Prezes zarządził, by nadsyłane dla niego telegramy z życzeniami urodzinowymi opatrzyć nowymi znaczkami i specjalnymi stemplami.”

​Wydrukowano najprawdopodobniej dwa projekty: 

- przypisywany Pinkusowi Szwarcowi projekt o zupełnie odmiennej stylistyce, w podwójnej ramce, profilem Rumkowskiego oraz symbolicznym przedstawieniem elementów, które miały charakteryzować getto jako miejsce pracy: nożyce, szpula, koło zębate, hebel, cyrkiel oraz – co warto podkreślić – charakterystyczne dla Łodzi kominy. Znaczek ten miał nominał o wartości 5, 10 i 20 fenigów.

- przypisywany Henrykowi Rossowi znaczek o nominale 5 i 10 fenigów (cyfry umieszczone w gwieździe), centralnie umieszczoną twarzą Rumkowskiego, mostem nad ulicą Zgierską oraz robotnikami 

​Znaczki mogły być w obiegu zaledwie kilka dni. Hans Biebow skierował do Przełożonego Starszeństwa Żydów pismo zabraniające ich używanie i odesłania mu całości nakładu. Jak widać z odpowiedzi – Rumkowski spełnił żądanie, dokładając ofrankowane koperty. Cały unikalny materiał filatelistyczny znalazł się w rękach Biebowa. 

W literaturze filatelistycznej pojawiają się opinie, że zarówno wydanie, jak i konfiskata nakładu, były celowym działaniem Biebowa, który w ten sposób zdobył unikalny filatelistyczny materiał.

Pismo Naczelnika Hansa Bibowa ​do Przełożonego Starszeństwa Żydów Chaima Rumkowskiego
​
​Do 
Przełożonego Starszeństwa Żydów 
Litzmannstadt-Getto

14.3.1944 
o23/1/Bi/F.G.

Dot. Wydanie znaczków pocztowych na potrzeby wewnętrzne getta

​Ponieważ nie widzę konieczności frankowania listów w getcie, niniejszym zabraniam Państwu dalszej produkcji znaczków i wzywam do natychmiastowego dostarczenia dotychczas wyprodukowanych ilości do mojej administracji.

Załączam zwrot przekazanych mi wzorów i proszę o dołączenie ich do całego zbioru.

Korzystając z okazji, zwracam uwagę, że druki, nawet te, które nie są istotne, mogą być produkowane wyłącznie za moją zgodą.

​W imieniu

Hans Biebow 
Naczelnik 

Pismo Chaima Rumkowskiego do niemieckiego Zarządu Getta
​
​17 Marca 
Nr 627/br/44/Schw. 
Do
Gettoverwaltung Litzmannstadt

W sprawie wydania znaczków pocztowych na potrzeby wewnętrzne getta. 
W nawiązaniu do Państwa pisma z dnia 14.03.1944 r. – o27/1/Bi/F.G. 

Zgodnie z życzeniem przekazuję Państwu w załączeniu dotychczas wydrukowane znaczki pocztowe, z których tylko nieliczne zostały wycofane ze względu na problemy z nadrukiem itp. Do niniejszej przesyłki załączam również 3 koperty z znaczkami, które zostały mi przekazane

​Z poważaniem

(–) Ch. Rumkowski
Przełożony Starszeństwa Żydów
w Litzmannstadt