panel_19

WŁASNE ZNACZKI

Wyjątkowym przedsięwzięciem związanym z pocztą w getcie stał się pomysł wydania własnego znaczka.

Pierwszą próbę podjęto w styczniu 1942 r., kiedy to Rumkowski ogłosił konkurs na projekt znaczka z tekstem w języku niemieckim i żydowskim oraz na odznaczenia gettowe. Termin zakończenia konkursu ustalono na 15 lutego 1942 r., a dla trzech najlepszych prac wyznaczono nagrody: 100, 60 i 40 marek. Znaczki miały mieć nominały po 5 i 10 fenigów.

Obwieszczenie
(Żydowski Instytut Historyczny)

OBWIESZCZENIE

Dot.:
I. Projektów na znaczki do użytku wewnętrznego getta, jak i
II. Projektów odznaczeń za zasłużoną pracę

Ad. I. Mam zamiar wprowadzić do użytku wewnętrznego znaczki pocztowe
o wartości 5 i 10 fen
Potrzebuję w tym celu nadających się projektów z tekstem niemieckim i żydowskim, z których wybiorę najlepsze. Jako wynagrodzenie zostały ustalone 3 premie, a mianowicie:
Za najlepszy projekt, który zostanie przyjęty Mk 100.- Za drugi najlepszy projekt Mk. 60.- Za trzeci z najlepszych Mk. 40.-

Ad. II. Ponadto zamierzam wprowadzić
3 nagrody / 3 klasy /
W uznaniu zasług za pracę w getcie, a także wymagam projektów z tekstem niemieckim i żydowskim, które można zrealizować w twardym materiale. Jako nagrodę proponuję 3 wyróżnienia, a mianowicie:
Dla najlepszych projektów nagród, które zostały zatwierdzone Mk 100.
Za drugi najlepszy projekt '' 60.- Za trzeci najlepszy projekt '' 40.

Projekty te należy w zamkniętych kopertach składać do 15 lutego 1942 roku w moim Sekretariacie Centralnym przy Bałuckim Rynku, do rąk panny Daum. Nadawca (nazwisko i adres) może być wymieniony jedynie na odwrocie kopert, nie zaś na projektach.

Litzmanstadt/Getto Dnia 30 stycznia 1942

Ch. Rumkowski
Przełożony Starszeństwa Żydów
w Litzmannstadt-Getto

Opracowano co najmniej 9 projektów znaczków. Wśród autorów pojawiają się Mojżesz Gurewicz, Kowaniec, Sonnenfeld, Rubichek, Natansohn, Lurie. Niestety nie jest możliwe przypisanie nazwisk do poszczególnych projektów. Z pomysłem na znaczek zmierzył się również malarz Izrael Lejzerowicz.

Większość projektów zawiera charakterystyczne dla getta symbole, czyli twarz Rumkowskiego, Gwiazdę Dawida, narzędzia pracy oraz napisy Litzmannstadt-Getto oraz Postabteilung des Aeltesten der Juden w języku niemieckim i jidysz. Jeden z autorów wykorzystał motyw wozu załadowanego workami z mąką, ciągniętego przez robotników. Podobny, nieukończony projekt znajduje się w teczce rysunków Izraela Lejzerowicza. Nie wydaje się, aby były wykonane przez tę samą osobę.

W dwóch bliźniaczych projektach (na 5 i 10 fenigów) widnieje napis w j. niemieckim i jidysz „Nasza praca – nasza nadzieja” z motywem wschodzącego w gwieździe słońca. Symbol wschodzącego słońca jako obietnicy lepszej przyszłości, pojawiał się w getcie, zwłaszcza wśród grup młodzieżowych.

Zwraca uwagę pięciofenigowy projekt z postacią listonosza oraz skrzynką pocztową z napisem Judenpost (Poczta żydowska). Być może stał się inspiracją dla projektów opracowanych w 1944 r.

Badania nad projektami znaczków utrudnia rozproszenie materiału. Oryginały czterech znajdują się w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi, pozostałe w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Archiwum Bojowników Getta. Wizerunek jednego projektu znany jest jedynie z powojennej publikacji. Część projektów występuje jako czarno-białe zdjęcia, najprawdopodobniej zrobione jeszcze w getcie.

Zamysł wydania znaczka w 1942 r. nie doczekał się realizacji, przerwany został prawdopodobnie z powodu akcji deportacyjnej.