Poczta W GETCIE ŁÓDZKIM

Strona poświęcona poczcie w getcie łódzkim gromadzi unikatowe materiały z kolekcji Florence and Laurence Spungen Family Foundation ze Stanów Zjednoczonych oraz z zasobów Archiwum Państwowego w Łodzi.

Autorom projektu przyświecała myśl, aby wykorzystać najbardziej reprezentatywne dokumenty oraz zdjęcia do pokazania funkcjonowania poczty w getcie łódzkim, naświetlając jednocześnie niektóre aspekty życia codziennego dzielnicy żydowskiej w okupowanej Łodzi.

Większość prezentowanych na stronie materiałów było wykorzystanych na wystawie panelowej otwartej w 2019 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Łodzi. Konstrukcja strony oparta jest o przygotowane wówczas panele, uzupełnione o dodatkowe informacje oraz nowe ilustracje.

Spungen Family Foundation

Na kolekcję Spungen Family Foundation składają się eksponaty z różnych źródeł. Zasadniczą część stanowią materiały, które po wojnie zabezpieczył Nachman Zonabend pracujący w getcie jako listonosz. Tuż po wojnie przekazał je Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, urzędującej wówczas w Łodzi. Spora część materiałów, zwłaszcza nieprzedstawiających wartości dla pracowników Komisji z powodu swojej powtarzalności, znalazła się w rękach prywatnych. Zonabend, emigrując z Polski zabrał część zbiorów, przekazując je następnie instytucjom muzealnym w USA i Izraelu. Najprawdopodobniej karty pocztowe i inne dokumenty związane z Wydziałem Pocztowym getta, w którym pracował, pozostały w jego rękach. Materiały te stały się następnie częścią kolekcji Manfreda Schulze, niemieckiego filatelisty i kolekcjonera.

Licząca ponad 1200 eksponatów kolekcja Manfreda Schulze została w 2009 r. zakupiona przez Florence and Laurence Spungen Family Foundation. Daniel Spungen, amerykański kolekcjoner i filatelista, poszerzył zbiór o kolejne materiały związane z funkcjonowaniem poczty w okresie II wojny światowej. Cześć z nich dotyczy getta łódzkiego. Jego kolekcja, zawierająca m.in. unikalne wydruki znaczków z getta, jest niewątpliwie największym zbiorem materiałów pocztowych znajdującym się w rękach prywatnych.

Archiwum Państwowe w Łodzi

W Archiwum Państwowym w Łodzi mieści się liczący ponad milion kart zbiór dokumentów, fotografii i artefaktów pochodzących z getta łódzkiego. W zespole tym znajdują się również materiały związane z funkcjonowaniem poczty, m.in. ponad 21 tysięcy kart pocztowych, które nie zostały wysłane z getta, obwieszczenia regulujące ruch pocztowy w getcie, formularze wykorzystywane przez urzędników pocztowych czy też dane statystyczne, gromadzone do przygotowywanego w getcie Rocznika Statystycznego. Nieocenionym źródłem są albumy z tysiącami zdjęć, z których część wykorzystano do zilustrowania historii poczty w getcie.

Uzupełnieniem cennych materiałów z kolekcji Spungen Family Foundation oraz Archiwum Państwowego w Łodzi są eksponaty ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego, Archiwum Kibucu Bojowników Getta, Archiwum Yad Vashem, Muzeum Żydowskiego we Frankfurcie oraz Muzeum Tradycji Niepodległościowych. Instytucjom tym serdecznie dziękujemy za udostępnienie zbiorów.

Nie jest możliwe, abyśmy mogli zaprezentować pełny zbiór zachowanych w obu kolekcjach kart pocztowych. Te, które zostały pokazane na stronie mają charakter reprezentatywny, a ich celem jest jedynie pokazanie możliwości badawczych tkwiących w obu kolekcjach.

Ewa Wiatr
Danny Spungen

Pytania i uwagi prosimy kierować: judaica@uni.lodz.pl